Από τα τέλη του 19ου αιώνα χρονολογείται το σθεναρό ενδιαφέρον ερευνητών για το ιερό των Αμυκλών στον λόφο της Αγίας Κυριακής, ενώ το επιστημονικό «μικροσκόπιο» εστιάζει κυρίως στο μνημειακό Θρόνο του Απόλλωνα, ο οποίος θεωρείται ως το πλέον εντυπωσιακό αλλά και αινιγματικό αρχιτεκτόνημα του τέλους της αρχαϊκής εποχής.
Από το 2005 τέθηκε σε εφαρμογή ένα εκτεταμένο πρόγραμμα μελέτης και έρευνας του ιερού, υπό την εποπτεία της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, με ηγετική φυσιογνωμία και πρωτεργάτη τον αείμνηστο Καθηγητή Άγγελο Δεληβορριά, έχοντας στο πλευρό του τον Σταύρο Βλίζο και ομάδα επιστημόνων εγνωσμένου κύρους. Σήμερα, όπως αποκαλύπτει μιλώντας στον «Λακωνικό Τύπο» ο διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος των Αμυκλών, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, κ. Σταύρος Βλίζος, οι ανασκαφικές εργασίες έχουν ολοκληρωθεί εντός των «τειχών» του ιερού, ενώ νέες θα ξεκινήσουν στις προσφάτως απαλλοτριωμένες εκτάσεις που γειτνιάζουν με τον ερευνητικό χώρο.
Το τρέχον πενταετές πρόγραμμα ολοκληρώνεται το 2024, αλλά από το 2021 περατώθηκαν οι ανασκαφικές εργασίες στον κύριο χώρο του ιερού.
Απαύγασμα της μέχρι σήμερα δραστηριότητας είναι ότι οι ανασκαφές των τελευταίων 15 ετών απέφεραν έναν μεγάλο όγκο κινητών και ακίνητων ευρημάτων που συμπλήρωσαν και μετέβαλαν -σε έναν βαθμό- τα πρότερα συμπεράσματα για το Αμυκλαίο κατά τον 19ο και 20ο αιώνα.
Απώτερη επιδίωξη είναι, υλοποιώντας και το όραμα του Άγγελου Δεληβορριά, η απόδοση του αρχαιολογικού χώρου στο ευρύ κοινό μέσα από ένα οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο που θα προσφέρει στον επισκέπτη μια πλήρη και σύγχρονη πολιτιστική εμπειρία, όπως επιτάσσουν τα πρότυπα του 21ου αιώνα. Μάλιστα, οι εξελίξεις σε αυτό το θέμα είναι θετικές, καθώς πρόσφατα το Αμυκλαίο εντάχθηκε σε χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα ΕΣΠΑ κι επικρατεί αισιοδοξία ότι το μνημείο θα προστεθεί σύντομα στον κατάλογο των αξιοθέατων της Σπάρτης.
Περαιτέρω, η τεχνολογία επιστρατεύεται για την προβολή του πλούτου του Αμυκλαίου, καθώς μέσα από εφαρμογές για κινητές συσκευές και ειδικά γυαλιά, προσφέρεται μια εμπειρία γνωριμίας με τα βασικά μνημεία του ιερού.
Αξίζει να αναφερθεί ότι στο πλαίσιο πρόσφατης εκδήλωσης, που οργάνωσε το Σωματείο «Διάζωμα» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ο αντιπεριφερειάρχης Λακωνίας, Θεόδωρος Βερούτης, γνωστοποίησε τη δράση ύψους 530.000 ευρώ που βρίσκεται σε εξέλιξη μέσω του ΠΕΠ Πελοποννήσου για την ανάδειξη του ιερού του Αμυκλαίου.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Σταύρου Βλίζου (φωτο) στον «ΛΤ»:
• Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες και η πρόοδος του ανασκαφικού και αναστηλωτικού προγράμματος στο Ιερό του Αμυκλαίου Απόλλωνος;
Ο Άγγελος Δεληβορριάς, ως πρώτος διευθυντής του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών, έθεσε εξαρχής, μαζί με τους στενούς συνεργάτες του, ως κύριο στόχο των εργασιών τη νέα προσέγγιση κατανόησης, ερμηνείας και αναπαράστασης του πιο αινιγματικού οικοδομήματος της αρχαίας ελληνικής ναοδομίας, του Θρόνου, δηλαδή, του Απόλλωνα Αμυκλαίου στη Σπάρτη. Η εξέλιξη των ανασκαφικών παρεμβάσεων επέβαλε στη συνέχεια και έναν επιπλέον στόχο: την συστηματική αρχαιολογική διερεύνηση της συνολικής έκτασης του λόφου της Αγίας Κυριακής με σκοπό την ερμηνεία ολόκληρου του ιερού διαχρονικά. Ήταν πια φανερό ότι οι παλαιότερες έρευνες στον χώρο άφησαν αναπάντητα αρκετά ζητήματα, που αφορούν τη δομή και λειτουργία του ιερού από την ίδρυσή του έως την ύστερη αρχαιότητα, αλλά και τις παρεμβάσεις των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων στην ίδια περιοχή. Το μεγάλο όραμα, τέλος, που μοιραστήκαμε με τον Άγγελο Δεληβορριά και στο οποίο εστιάζουμε ακόμα και σήμερα είναι η απόδοση του αρχαιολογικού χώρου στο ευρύ κοινό μέσα από ένα οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο που θα προσφέρει στον επισκέπτη όλα αυτά τα αγαθά που επιβάλλεται να του αποδίδει ένας τόπος πολιτισμού τον 21ο αιώνα.
Σήμερα, οι ανασκαφικές εργασίες έχουν ολοκληρωθεί εντός των ‘τειχών’ του ιερού και νέες θα ξεκινήσουν στις προσφάτως απαλλοτριωμένες εκτάσεις αμέσως νοτίως και δυτικά. Οι εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου βρίσκονται σε εξέλιξη με ευθύνη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας και οι ερευνητικές μας προσεγγίσεις έχουν δημοσιευθεί υπό μορφή άρθρων και ανακοινώσεων στα διεθνή επιστημονικά φόρα.
«Το μεγάλο όραμα είναι η απόδοση του αρχαιολογικού χώρου στο ευρύ κοινό»
• Ποιοι οι φορείς-συλλογικότητες κι εθελοντές που στελεχώνουν το πρόγραμμα;
Τη σημασία και ξεχωριστή αξία της προσφοράς έργου εκ μέρους ενός ατόμου ή μιας συλλογικότητας στον πολιτισμό, θέλαμε να αναδείξουμε και να ενισχύσουμε με τη μορφή ενός οργάνου που θα συντονίζει τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες. Σε αυτό το πλαίσιο ιδρύθηκε το 2011 το μη κερδοσκοπικό σωματείο «Οι Φίλοι του Αμυκλαίου» μέσω του οποίου ενεργοί πολίτες της Σπάρτης συνδράμουν στην επίτευξη των στόχων του ερευνητικού προγράμματος. Από την έναρξη, όμως, των ερευνών το 2005 και μετά, την στήριξη των προσπαθειών μας εξέφρασαν έμπρακτα και αρκετοί φορείς της Σπάρτης: η Πνευματική Εστία Σπάρτης, η εφορεία αρχαιοτήτων Λακωνίας, ο Δήμος Σπαρτιατών, η Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας, η Κοινότητα Αμυκλών κ.α. Συγκινητική, τέλος, είναι και η στήριξη από ανθρώπους που νιώθουν ότι η παρουσίας μας στο Αμυκλαίο προσδίδει στην καθημερινότητά τους κάποια αξία. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της Μαρίνας Δεληβορριά και της Αλεξίας Βαρώτσου, χωρίς τις ενέργειές των οποίων δεν θα ήταν εφικτή η ομαλή και άμεση απαλλοτρίωση των εκτάσεων που ήταν απαραίτητες για την συνέχιση των ερευνών μας και την προστασία του καθαυτό αρχαιολογικού χώρου. Αλλά και κάτοικοι τόσο των οικισμών κοντά στον λόφο της Αγίας Κυριακής, όσο και από τη Σπάρτη, έρχονται καθημερινά στο χώρο των εργασιών κατά τη διάρκεια των ανασκαφών και προσφέρουν σε όλους όσοι εργάζονται εκεί οτιδήποτε τους φαίνεται χρήσιμο.
• Μιλήστε μας για τα σημαντικότερα ευρήματα που έχει φέρει στο «φως» η σκαπάνη και τις παρεμβάσεις που έχουν υλοποιηθεί.
Βασική μας αρχή είναι να μην ξεχωρίζουμε περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά ευρήματα. Κάθε θραύσμα, όσο ταπεινό και να φαίνεται, φέρει μαζί του μια ιστορία, ένα αφήγημα το οποίο καλούμαστε εμείς που το ανακαλύπτουμε, να το ξεδιπλώσουμε και να το αποδώσουμε στην κοινωνία. Με αυτή τη λογική, οι ανασκαφές των τελευταίων 15 ετών απέφεραν έναν μεγάλο όγκο κινητών και ακίνητων ευρημάτων που συμπλήρωσαν και άλλαξαν εν μέρει την εικόνα που είχε επικρατήσει στην αρχαιολογική έρευνα για το Αμυκλαίο κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Σε κάθε περίπτωση, το κοινό σήμερα, έχει την ευκαιρία να γνωρίσει μέσα από τις δημοσιεύσεις μας λεπτομέρειες για τον αινιγματικό θρόνο, τον ναό δηλαδή του Απόλλωνα, στον οποίο κατέληξαν οι συνεργάτες του προγράμματος και αρχιτέκτονες Μαρία Μαγνήσαλη και Θέμης Μπιλής με τη συμβολή του Μανόλη Κορρέ. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο χώρος περιβαλλόταν σε όλες τις πλευρές του από τον περίβολο, τον μνημειακών διαστάσεων τοίχο, δηλαδή, που όριζε την μετάβαση στο καθαυτό ιερό τοπίο, δημιούργησε εντελώς νέα δεδομένα ερμηνείας του Αμυκλαίου. Τη δομή του ιερού συμπληρώνουν σήμερα πια οικοδομήματα που λειτούργησαν υποστηρικτικά κατά την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, όπως μια στοά στα νότια, μια μνημειακών διαστάσεων δεξαμενή και μια εξέδρα στα δυτικά, κοντά στην είσοδο προς το ιερό. Τέλος, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας με κοινωνικές προεκτάσεις αποδεικνύονται τα ευρήματα κεραμικής και μικροτεχνίας, κυρίως μεταλλικών και οστέινων δημιουργιών, που υπογραμμίζουν την σημασία της καλλιτεχνικής παραγωγής στη Λακωνία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων.
«Οι ανασκαφές των τελευταίων 15 ετών άλλαξαν εν μέρει την εικόνα στην έρευνα για το Αμυκλαίο»
• Υπήρξαν προβλήματα, δυσκολίες ή και ανατροπές που αντιμετωπίσατε στη διάρκεια των ερευνών;
Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο Άγγελος Δεληβορριάς σε μια συνέντευξή του, «η επιστήμη της αρχαιολογίας, όπως και όλες οι άλλες επιστήμες, εξελίσσεται συνεχώς». Αυτό ενέχει και την έννοια ότι πάντα έρχεσαι αντιμέτωπος με απρόοπτα, με ζητήματα που ανατρέπουν την ομαλή πορεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η αντίδραση που προκλήθηκε από την απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟΑ) να επιτρέψει την απόσπαση και αντικατάσταση με ακριβή αντίγραφα αρχιτεκτονικών μελών του ‘Θρόνου’ που βρίσκονται εντοιχισμένα σε εκκλησίες της κοινότητας Αμυκλών. Τόσο αυτή η περίπτωση, όσο και άλλα ήσσονος σημασίας περιστατικά δεν στάθηκαν, εντούτοις, ικανά να ανατρέψουν τη σταθερή εξέλιξη του ερευνητικού προγράμματος. Αυτό, επειδή στόχος μας είναι πάντα και πρώτα από όλα η ορθή επιστημονική τεκμηρίωση των δεδομένων και το ισχυρό ερευνητικό υπόβαθρο των εργασιών μας. Εξάλλου, μια από τις αρχές του Άγγελου Δεληβορριά που μας κληροδότησε είναι και η πεποίθηση ότι μόνο με την ποιότητα της δουλειάς σου και τον καλό διάλογο μπορείς να ξεπερνάς τυχόν εμπόδια και να διεκδικείς μια επιτυχή πορεία των ερευνών.
• Σας έχουν δοθεί απαντήσεις σε ερωτήματα ενός εκ των σημαντικότερων μνημείων της Λακεδαίμονος, το οποίο κρύβει κι αρκετούς γρίφους κι αινίγματα. Ο περίφημος Θρόνος του Απόλλωνα όσο και τα Υακίνθια είναι κάποια από αυτά;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, η συστηματική έρευνα πάνω στο αρχιτεκτονικό υλικό που συγκεντρώθηκε και μελετήθηκε από την ερευνητική ομάδα του προγράμματός μας, τον Μανόλη Κορρέ, την Μαρία Μαγνήσαλη και τον Θέμη Μπιλή, οδήγησαν σε μια νέα πρόταση αναπαράστασης του Θρόνου. Σε αντιπαραβολή, μάλιστα, με τις παλαιότερες σχετικές δημοσιεύσεις τα δεδομένα άλλαξαν τόσο ως προς την μορφή, όσο και ως προς το μέγεθος του θρόνου. Επιπλέον, με τη χρήση των καινοτόμων τεχνολογιών η πρόταση αυτή είναι πια διαθέσιμη στο ευρύ κοινό. Προσφέρουμε σε τρισδιάστατη μορφή και βιωματικά με τη μορφή παιγνιοποίησης, μέσα από εφαρμογές για κινητές συσκευές και ειδικά γυαλιά, τα hololens 2, μια εμπειρία γνωριμίας με τα βασικά μνημεία του ιερού, τον θρόνο, το βάθρο του αγάλματος και τον κυκλικό βωμό του Απόλλωνα. Ένα ζήτημα το οποίο δεν έχει ακόμη επιλυθεί αλλά αποτελεί μια από τις προτεραιότητές μας, είναι αυτό του πλούσιου διακόσμου του θρόνου. Σε συνεργασία με τον καθηγητή αρχαίας ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Περούτζια, κ. Massimo Nafissi, προσπαθούμε να εντοπίσουμε όλα αυτά τα στοιχεία που θα μας επιτρέψουν να συμπληρώσουμε το οικοδόμημα του Θρόνου με ένα άμεσα συνυφασμένο με την ύπαρξή του συστατικό: τον διάκοσμό του, για τον οποίο ο περιηγητής Παυσανίας αφιερώνει ίσως την πιο μακροσκελή και λεπτομερή περιγραφή.
«Στο ζωντανό μωσαϊκό πολιτιστικού πλούτου της Σπάρτης δεν μπορεί να απουσιάζει το Αμυκλαίο»
• Θεωρείτε πως τα τελικά συμπεράσματα της έρευνας μπορούν να επαναπροσδιορίσουν όσα πιστεύουμε για την τοπική ιστορία και να στρέψουν έτι περαιτέρω το ενδιαφέρον στις Αμύκλες;
Κάθε έρευνα που πραγματοποιείται πρέπει να στοχεύει στην διατύπωση νέων πορισμάτων. Οι πρώτοι ανασκαφείς και μελετητές του ιερού, από τον Χρ. Τσούντα και τον Α. Furtwängler έως τον Φρ. Βερσάκη και τον Ε. Buschor, προσέφεραν με τις εργασίες και τις δημοσιεύσεις τους σημαντικά δεδομένα για την εικόνα και ερμηνεία του ιερού. Σχεδόν 100 χρόνια αργότερα και με τη βοήθεια ενός πολύ μεγαλύτερου όγκου αρχαιολογικής πληροφορίας και γνώσης ήταν επιβεβλημένη μια επανεξέταση του ιερού σε κάθε επίπεδο: τόσο με τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, όσο και με νέες ανασκαφικές παρεμβάσεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία προέκυψε μια νέα εικόνα για το Αμυκλαίο, η οποία άλλαξε και την πρόσληψη που είχαμε για τη λειτουργία και σημασία του. Τόσο από άποψη υποδομής και υλικών καταλοίπων όσο και από την πλευρά της ιστορικής ερμηνείας, το Αμυκλαίο αποτελεί πια ένα σημείο αναφοράς για κάθε προσέγγιση που αφορά τη Σπάρτη, την κοινωνία της και το ρόλο της Λακεδαίμονος κατά την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Τα παραπάνω μπορεί να τα εντοπίσει κανείς πρώτα από όλα μέσα από τις μεμονωμένες δημοσιεύσεις των συνεργατών του ερευνητικού προγράμματος, οι οποίες είναι όλες προσβάσιμες μέσα από τον ιστότοπό μας https://amyklaion.gr και τον σύνδεσμο https://amyklaion.gr/gr/research/publications/
• Το χρονοδιάγραμμα τι προβλέπει για το επόμενο διάστημα; Υπάρχει συγκεκριμένος ορίζοντας ως προς την ολοκλήρωση του ερευνητικού προγράμματος;
Το τρέχον πενταετές πρόγραμμα ολοκληρώνεται το 2024, αλλά ήδη το 2021 περατώθηκαν οι ανασκαφικές εργασίες στον κύριο χώρο του ιερού, εντός του περιβόλου. Αφού έκλεισε αυτός ο κύκλος ερευνών ο άμεσος στόχος τώρα είναι η δημοσίευση του συνόλου των πορισμάτων του διαστήματος 2005-2021 στη σειρά «Αμυκλαίον», οι τέσσερεις τόμοι της οποίας θα είναι αφιερωμένοι στον Άγγελο Δεληβορριά. Επιπλέον, επειδή το 2022 απαλλοτριώθηκαν οι εκτάσεις που γειτνιάζουν στα δυτικά και νότια με τον καθαυτό αρχαιολογικό χώρο, πραγματοποιήθηκαν την ίδια χρονιά γεωφυσικές έρευνες με την επιστημονική ομάδα του πανεπιστημίου του Münster και μια χρηματοδότηση από το ΙΚΥ. Από αυτές τις εργασίες προέκυψαν σημεία που χρήζουν περεταίρω διερεύνησης κάτι το οποίο θα πραγματοποιηθεί κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο. Εφόσον από τις ανασκαφικές παρεμβάσεις επιβεβαιωθούν οι υποθέσεις για την ύπαρξη οικοδομημάτων στον περιβάλλοντα χώρο του Αμυκλαίου, το ερευνητικό πρόγραμμα θα συνεχιστεί και κατά τα επόμενα έτη με σκοπό την αποκάλυψη κτιρίων που ίσως σχετίζονται με τη λειτουργία του ιερού ή με την ύπαρξη ενός οικισμού στην περιφέρειά του.
• Οραματίζεστε το Αμυκλαίο, πέρα από την ιστορική του διάσταση και τις περγαμηνές που το συνοδεύουν, να βγει από την αφάνεια και να αποκτήσει μελλοντικά την αναγνωρισιμότητα και την επισκεψιμότητα μνημείων όπως η Σπάρτη και ο Μυστράς;
Ένας παράγοντας που χαρακτηρίζει την αρχαιολογική διαδικασία και βάση του νόμου, είναι η υποχρέωση μια ανασκαφή να αποδίδεται στο κοινό με τη μορφή ενός οργανωμένου χώρου. Μια ακόμη διάσταση που προσδιορίζει σήμερα το νοηματικό περιεχόμενο κατά τη διαδικασία ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς μιας περιοχής, είναι το γεγονός ότι στο σχεδιασμό πρέπει να περιλαμβάνονται όσο γίνεται περισσότερα σημεία αναφοράς που αναδεικνύουν την ποικιλομορφία της σε χρόνο, χώρο και θέμα. Στη Σπάρτη και τη Λακωνία, γενικότερα, κάθε ένας μας μπορεί να διατρέξει όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο του ανθρώπου από την προϊστορική αρχαιότητα έως και την βιομηχανική ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης τον 19ο και 20ο αιώνα. Σε αυτό το ζωντανό μωσαϊκό πολιτιστικού πλούτου δεν μπορεί να απουσιάζει ένας χώρος όπως το Αμυκλαίο. Αυτούς τους παράγοντες να εντοπίζουμε και στον χώρο του πολιτισμού τις ανάγκες των άλλων, μη ειδικών, και να ανταποκρινόμαστε μεθοδικά σε αυτές, συνέλαβε και εφάρμοσε νωρίς ο Άγγελος Δεληβορριάς, πρώτα μέσα από την μουσειακή πολιτική που διαμόρφωσε ως διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη και από το 2005 ως διευθυντής του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών. Με αυτή τη νοοτροπία ήταν και εκείνος που οραματίστηκε πρώτος, το 2014, την μετατροπή του λόφου της Αγίας Κυριακής σε οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο. Τότε, με την πρόταση που επεξεργαστήκαμε μαζί του οι συνεργάτες του προγράμματος, κατατέθηκε και εγκρίθηκε από το ΚΑΣ η μελέτη ανάδειξης του Αμυκλαίου. Δυστυχώς εκείνη την εποχή οι συνθήκες, με κύριο συντελεστή την εξασφάλιση των οικονομικών πόρων, δεν επέτρεψαν την εφαρμογή της μελέτης. Επειδή, όμως, όλα τα παραπάνω συμμερίζονται και οι άνθρωποι του Υπουργείου Πολιτισμού και της αρμόδιας εφορείας αρχαιοτήτων, οι εξελίξεις σε αυτό το θέμα ήταν θετικές, αφού κατάφεραν με τις ενέργειές τους να εντάξουν πρόσφατα το Αμυκλαίο σε ένα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα ΕΣΠΑ, με στόχο την απόδοση ενός σύγχρονου αρχαιολογικού χώρου στους ανθρώπους της Σπάρτης και των επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Το γεγονός πως σήμερα οι εργασίες προχωρούν και σύντομα και το Αμυκλαίο θα ενταχθεί στο χάρτη των επισκέψιμων χώρων της Σπάρτης, μόνο αισθήματα αισιοδοξίας και χαράς για το μέλλον της ανάδειξης και διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς αυτού του τόπου μπορεί να προκαλέσει.
«Ο Αγγ. Δεληβορριάς αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία της νεότερης Ελλάδος»
• Τι έχετε να θυμάστε από τη μορφή και την παρακαταθήκη του αείμνηστου Άγγελου Δεληβορριά, με τον οποίο είχατε μακροχρόνια συνεργασία;
Κάθε εποχή και τόπος, κάθε χρόνος και χώρος, περιλαμβάνουν στους κόλπους τους προσωπικότητες που σημαδεύουν την εξέλιξη των πραγμάτων. Στην Ελλάδα του ύστερου 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα άφησε το αποτύπωμά του και ο Άγγελος Δεληβορριάς, μια μορφή που εργάστηκε ακούραστα και ακατάπαυστα για να προσφέρει ένα μοναδικό αγαθό στον συνάνθρωπό του: Αυτό της ποιότητας της ζωής του με εργαλείο τον πολιτισμό. Για πάνω από είκοσι χρόνια, από το 1997 και μετά, μου δόθηκε από τον ίδιο η ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά όλες τις πτυχές της προσέγγισής του, τη μεθοδολογία και τη λογική με την οποία διαμόρφωνε και υλοποιούσε τα σχέδιά του. Αυτό που αποτυπώθηκε πολύ βαθιά μέσα μου, σχεδόν από την αρχή της συνεργασίας μας, ήταν η πεποίθηση ότι η δημιουργικότητα σου πρέπει να στηρίζεται στις στέρεες βάσεις των γνώσεων και της έρευνας. Ο ίδιος πρόβαλε πάντα τη διάσταση της συνεργίας, καθώς και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ανιδιοτέλειας, της προσφοράς, δηλαδή, δίχως την απαίτηση της αναγνώρισης από κάποιον άλλο. Ανθρώπινες αξίες που σπανίζουν όλο και περισσότερο στις μέρες μας και υπογραμμίστηκαν και από το γεγονός ότι οι πόρτες του γραφείου του ήταν πάντα ανοιχτές για όλους και η στήριξη που προσέφερε δεδομένη. Είναι βέβαιο πως σε ένα τέτοιο πλαίσιο πρέπει να αποδοθεί και η δημιουργία του Ερευνητικού Προγράμματος Αμυκλών, μια ερευνητική προσπάθεια η οποία τον απασχόλησε από νωρίς, όντας ακόμα νεαρός επιμελητής αρχαιοτήτων στη Σπάρτη της δεκαετίας του 1960. Έχουν γραφεί και θα γραφτούν πολλά ακόμα για τον Άγγελο Δεληβορριά, αφού εκείνος αποτελεί πια ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία της νεότερης Ελλάδος. Η δική μου σύντομη αναφορά σε εκείνον θα κλείσει με μια διαπίστωση: Ό,τι έχω κατορθώσει και δημιουργήσει έως σήμερα το χρωστάω σε εκείνον και γι’ αυτό θα του οφείλω πάντα βαθιά ευγνωμοσύνη.
Ο αείμνηστος Καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς
Ενημερωθείτε για όλη την επικαιρότητα της Λακωνίας και όχι μόνο μέσα από τη συνεχή ροή του www.lakonikos.gr. Κάνετε like στη σελίδα και γίνετε μέλος στην ομάδα του lakonikos.gr στο Facebook για να μαθαίνετε τα νέα πρώτοι! Με το κύρος και την αξιοπιστία του «Λακωνικού Τύπου», της μοναδικής ημερήσιας εφημερίδας της Λακωνίας με ιστορία 25 και πλέον ετών
