Δύο καλλιτεχνήματα που απηχούν τη Σπαρτιατική ιστορία, μέσα από εμβληματικές μορφές της, φιλοτέχνησε με μεράκι και αξιοθαύμαστη επιμέλεια ο ταλαντούχος Σπαρτιάτης γλύπτης, Δημοσθένης Τζανάκος. Ως γνωστόν, ο ίδιος έχει ήδη συνθέσει και δωρίσει τις γλυπτικές απεικονίσεις των Χρήστου Καρβούνη και Μιχάλη Μαχαίρα. Σε συνέχεια της προσπάθειας να αναδείξει την ιστορία της πόλης μέσω της γλυπτικής, διέπλασε εσχάτως προτομές που αναπαριστούν τη Σπαρτιάτισσα Μάνα και τον Σπαρταθλητή. Επιθυμία του είναι η παραχώρηση των γλυπτών στον Δ. Σπάρτης, ώστε στη συνέχεια να κοσμήσουν δημόσιους, εξέχοντες χώρους της πόλης. Για τον σκοπό αυτό, κοινοποίησε επιστολή στο δημοτικό συμβούλιο εκφράζοντας την πρόθεση για τα έργα του. Όπως αναφέρει, «μέσω της δημόσιας έκθεσής τους, θα συμβάλλουν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, στη συνειδητοποίηση της διαχρονικότητας συγκεκριμένων ιδανικών που όριζαν τη ζωή του αρχαίου Σπαρτιάτη και στη δημόσια προώθηση της σύγχρονης κουλτούρας της πόλης μας».
Όπως σημειώνει ο Δημοσθένης Τζανάκος, «οφείλω να τονίσω ότι μέλημά μου είναι όχι μόνο η απαθανάτιση καίριων γεγονότων και ηθογραφικών πλαισίων που διαμόρφωσαν το ιστορικό συγκείμενο προηγούμενων αιώνων, μα πολύ περισσότερο οι αναγωγές που μπορεί να εντοπίσει ο σύγχρονος πολίτης του κόσμου ανάμεσα σε εκείνη τη συνθήκη και στο σήμερα και η άντληση έμπνευσης και δύναμης από το παρελθόν, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις του παρόντος και να συμμετάσχει με σθένος στη διαμόρφωση του μέλλοντος».
Μνεία στον Σπαρταθλητή
Το πρώτο γλυπτό που κατεργάστηκε ο Δ. Τζανάκος αποτελεί μνεία στον Σπαρταθλητή. Ο γλύπτης διευκρινίζει ότι «δεν αφορά απεικόνιση του Φειδιππίδη ή κάποιου άλλου συγκεκριμένου δρομέα. Aντιθέτως, ο αθλητής που αναπαρίσταται είναι ανώνυμος, ώστε να εγκολπώνει την οικουμενική απεύθυνση του Σπάρταθλον, αλλά και να αποτίει φόρο τιμής σε όλους εκείνους που έφεραν εις πέρας το απαιτητικό εγχείρημα, είτε νικώντας είτε απλώς τερματίζοντας, και στους επίδοξους, μελλοντικούς συνεχιστές τους. Το ετήσιο γεγονός του Σπάρταθλον φέρνει στον τόπο μας μερικούς από τους κορυφαίους υπερμαραθωνοδρόμους του κόσμου, και η έλλειψη ενός σχετικού μνημείου αποτελεί σημαντική ανορθογραφία. Ως εκ τούτου, και φιλοδοξώντας να αποτελέσει σήμα κατατεθέν για κατοίκους και επισκέπτες, παραδίδω στην πόλη τον Σπαρταθλητή, έργο επίκαιρο και με πολλαπλά σημαινόμενα. Είναι θεμελιώδους σημασίας να υμνούνται οι χρονοβόροι αγώνες και οι υπεράνθρωπες προσπάθειες σε μια εποχή που, εν πολλοίς, χαρακτηρίζεται από επανάπαυση και από την πλάνη των γρήγορων, άκοπων αποτελεσμάτων και της ευκολίας».
Ο ανδριάντας του Σπαρταθλητή φιλοτεχνήθηκε σε διάστημα 8 μηνών. Αρχικά σμιλεύτηκε στον πηλό και στη συνέχεια πέρασε σε γύψινο εκμαγείο με στήριξη χαλύβδινων ράβδων εσωτερικά, ώστε μελλοντικά να οδηγηθεί σε καλλιτεχνικό χυτήριο και να περάσει στον ορείχαλκο με τη μέθοδο του Χαμένου Κεριού. Ο ανδριάντας αποτελεί πρόπλασμα. Πρόκειται για περίοπτο γλυπτό δρομέα σε φυσικό μέγεθος. Η στάση του σώματός του δηλώνει κίνηση άνευρου τρεξίματος, με αποτυπωμένη την εγκάρσια και οριζόντια παλινδρομική κίνηση που συνοδεύει το κουρασμένο τρέξιμο, και τη στιγμιαία μετατόπιση του κέντρου βάρους από το ένα πόδι στο άλλο. Υπάρχει αντίθετη κίνηση ώμων και γοφών και τα χέρια, στο μετακάρπιο επίπεδο είναι κλειστά σε σχηματισμό χαλαρής γροθιάς. Το επίπεδο στο οποίο κινείται ο δρομέας είναι ελαφρώς επικλινές και ως εκ τούτου, το κέντρο βάρους ανέρχεται και προχωρεί προς τα εμπρός με εμφανή την επιβάρυνση στον τετρακέφαλο μυ και ειδικότερα τους ορθούς μηριαίους. Για την απόδοση της στάσης του σώματος, προηγήθηκε ανατομική μελέτη σε σώματα υπερμαραθωνοδρόμων αθλητών, ώστε να κατανοηθεί η οστεοδομή, η μυϊκή μάζα, αλλά και η ρεαλιστική στάση που δηλώνει κόπωση.
Ωδή στη Σπαρτιάτισσα Μάνα
Το δεύτερο γλυπτό που λάξευσε ο γλύπτης αποτελεί ωδή στη Σπαρτιάτισσα Μάνα. Ο Δ. Τζανάκος παρατηρεί ότι «το γυναικείο ζήτημα, ως κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο εν εξελίξει, παραμένει επίκαιρο, επομένως αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η μελέτη της θέσης των γυναικών διαχρονικά. Η ιστορική έρευνα έχει αποφανθεί για το νευραλγικό ρόλο που είχαν οι γυναίκες στην αρχαία Σπαρτιατική κοινωνία και το σεβασμό που απολάμβαναν, κάτι που, σε συνδυασμό με το συγκινησιακό φορτίο του θέματος, με καθοδήγησε στη δημιουργία του συγκεκριμένου έργου. Η δε δημόσια τοποθέτησή του θα λειτουργήσει ως υπόμνηση του ρόλου των γυναικών στη διαμόρφωση του, παγκοσμίως γνωστού, Σπαρτιατικού φρονήματος, ως τιμή στο θεσμό της οικογένειας και ως τεκμήριο ευαισθητοποίησης και διάθεσης συμμετοχής της πόλης στο διάλογο πάνω σε λεπτά -και συχνά παρεξηγημένα ή αγνοημένα- ζητήματα όπως οι συνέπειες της πολεμικής δραστηριότητας στον πληθυσμό που μένει πίσω και οι πολλαπλές πτυχές της μητρότητας».
Η Σπαρτιάτισσα Μάνα υλοποιήθηκε σε διάστημα περίπου 9 μηνών. Αρχικά σμιλεύτηκε στον πηλό και στη συνέχεια πέρασε σε γύψινο εκμαγείο ώστε μελλοντικά να οδηγηθεί σε καλλιτεχνικό χυτήριο και να περάσει στον ορείχαλκο με τη μέθοδο του Χαμένου Κεριού. Πρόκειται για περίοπτο γλυπτό γυναίκας, ελαφρώς μεγαλύτερο του φυσικού μεγέθους σε καθιστή στάση, που φέρει ασπίδα στο αριστερό προτεταμένο της χέρι. Τα πόδια βρίσκονται σε κάμψη της επιγονατίδας τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο. Η κόμη δε, βασίζεται στη σχετική αποτύπωση κατά την ελληνιστική περίοδο.
Η ματιέρα (φορμαλιστικά) και των δυο γλυπτών είναι πρωτότυπη και όχι βάσει σχετικής μανιέρας, δουλεμένη εξ’ αρχής τόσο ως προς τη στάση του σώματος, όσο και ως προς τη φόρμα και τις υφές. Τα γλυπτά είναι παραστατικά με στοιχεία ιστορισμού και αναφορές στην ευρωπαϊκή γλυπτική του 19ου και 20ου αιώνα.
Δωρεά υπό έναν όρο
Ο γλύπτης υπογραμμίζει ότι «η προσφορά μου αυτή δεν έχει οικονομικό κίνητρο, καθώς παραχωρείται δωρεάν, υπό την προϋπόθεση να τοποθετηθεί στο δημόσιο χώρο της πόλης μας. Το μόνο που δε δύναμαι να καλύψω, είναι τα έξοδα της χύτευσης ορείχαλκου. Μοναδικό εφαλτήριο αυτού του πονήματος είναι να προσφέρω τις υπηρεσίες μου και να συμμετέχω με αυτόν τον τρόπο στην αισθητική αναμόρφωση και την ανάδειξη της Σπάρτης».
Λίγα λόγια για τον Δ. Τζανάκο
O Δημοσθένης Τζανάκος γεννήθηκε το 1992 και μεγάλωσε στη Σπάρτη. Σπούδασε ζωγραφική και σκηνογραφία στη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας, από όπου και αποφοίτησε με άριστα το 2016, με επιβλέποντα καθηγητή τον Γιάννη Ζιώγα. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Φλώρινας, στην Κουμαντάρειο Πινακοθήκη Σπάρτης, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών, στον προαύλιο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης, καθώς και σε αθηναϊκές γκαλερί. Έργα του εκτίθενται μόνιμα στο Μουσείο Νεότερης Σπάρτης (προτομή του συγγραφέα Δ. Πετσετίδη), στο Regional Museum Celjie στη Σλοβενία (προτομή του ιδρυτή των Διεθνών Παιδικών Αγώνων ICG, Μεθόδιου Κλέμενς) στο διοικητήριο του ΚΕΕΜ (προτομή του οπλαρχηγού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη), στην πλατεία Βασιλικής (Κουρτσούνα) Λακωνίας (προτομή της Μανιάτισσας ηρωίδας Ιωάννας Γιατράκου), στο προαύλιο του ΙΝ Κοιμήσεως Θεοτόκου Έλους Λακωνίας (προτομή Άνθιμου Σκαλιστήρη), στη Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς στην Πάτρα (προτομή της συγγραφέα Ματθίδλη Σεράο), καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές. Αναμένεται ακόμα, η τοποθέτηση της προτομής του Χρήστου Καρβούνη εκ των 118, στην οδό Κ. Παλαιολόγου στη Σπάρτη και η τοποθέτηση του γλυπτού του μουσουργού Μιχάλη Μαχαίρα.
Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος. Από το 2016 διατηρεί εργαστήρι Γλυπτικής στη Σπάρτη, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 2018 εργάζεται ως καθηγητής καλλιτεχνικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
