Στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη Τετάρτη με θέμα «Νέοι εχθροί των Φοινικοειδών. Πρόληψη - Διάγνωση - Αντιμετώπιση», από το Σύλλογο Γεωπόνων Νομού Λακωνίας, σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, το Δήμο Σπαρτιατών, και την Εντομολογική Εταιρεία Ελλάδας, διατυπώθηκαν τα εξής συμπεράσματα.
Την ημερίδα, στην οποία ομιλητές ήταν ορισμένοι από τους πιο έμπειρους επιστήμονες στον τομέα της αντιμετώπισης νέων εντομολογικών εχθρών, παρακολούθησε μεγάλος αριθμός γεωτεχνικών, αν και η παρουσία εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης και των εμπλεκόμενων υπηρεσιών ήταν ισχνή.
Χαιρετισμό απηύθυνε ο αντινομάρχης κ. Π. Φαρλέκας, ενώ μεταξύ των παρισταμένων ήταν ο πρώην Δήμαρχος Σπαρτιατών κ. Ματάλας, ο πρόεδρος της Πνευματικής Εστίας κ. Ν. Γεωργιάδης, μέλος της γραμματείας της Παρέμβασης Πολιτών Σπάρτης, καθώς και ο νομαρχιακός σύμβουλος κ. Σ. Χρυσαδάκος.
Πρώτη ομιλήτρια ήταν η γεωπόνος του Δ. Σπαρτιατών κ. Αναστασία Δρίβα, η οποία ανέδειξε την ιστορική και συμβολική σημασία των Φοινίκων για την πόλη της Σπάρτης. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι η συστοιχία Κανάριων Φοινίκων (Phoenix canariensis) της οδού Κων. Παλαιολόγου φυτεύτηκε το 1936 επί Δημαρχίας Η. Γκορτσολόγου, είναι δηλαδή δένδρα μεγάλης ηλικίας που συνδέονται με όλη τη νεότερη ιστορία της πόλης. Επιπλέον, στην πόλη της Σπάρτης και επί της οδού Ορθ. Αρτέμιδος εγκαταστάθηκε συστοιχία φοινίκων Ουασιγκτόνιας (Washingtonia sp.) το 2005, ενώ πολλά μεμονωμένα δένδρα υπάρχουν σε πλατείες και κήπους του Δ. Σπαρτιατών και των όμορων Δήμων. Ως εκ τούτου, η προστασία των φοινικοειδών αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για το αστικό πράσινο της πόλης.
Μία γενική επισκόπηση των εντομολογικών εχθρών των Φοινικοειδών, με έμφαση στο Κόκκινο Ρυγχωτό Σκαθάρι (Rhynchophorus ferrugineus) παρουσίασε ο κ. Δ. Κοντοδήμας, Γεωπόνος - Εντομολόγος PhD, Ερευνητής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και πρόεδρος της Ενομολογικής Εταιρείας Ελλάδος. Ο κ. Κοντοδήμας ανέπτυξε την ιστορία της σταδιακής εισόδου του εντόμου στις Μεσογειακές χώρες -που ξεκίνησε το 1995- από τις μακρινές τροπικές περιοχές της Ινδονησίας από τις οποίες προέρχεται. Σημείωσε, ότι κυριότερος λόγος εισόδου του εντόμου αποτέλεσε η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου και η απροθυμία των εμπορικών κρατών της ΕΕ (π.χ. Ολλανδία) να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος και τη σημασία του προβλήματος, πράγμα που οδήγησε στην μεγάλη καθυστέρηση υιοθέτησης μέτρων προστασίας από την πλευρά της ΕΕ. Εξήγησε ότι το συγκεκριμένο έντομο στον τόπο καταγωγής του, δεν έχει βιολογικούς εχθρούς πλην ορισμένων πιθηκοειδών. Οι πληθυσμοί του ελέγχονται αποτελεσματικά στη φύση λόγω της βιοποικιλότητας και της ισορροπίας των οικοσυστημάτων και συγκεκριμένα την ανυπαρξία αμιγών συστάδων φοινικοειδών του ίδιου είδους. Ο κ. Κοντοδήμας ανέλυσε το βιολογικό κύκλο του σκαθαριού και ανέδειξε το γεγονός ότι ένα και μόνο έντομο, με τους απογόνους του, εάν εγκατασταθεί σε κάποιο δένδρο είναι βέβαιο ότι όχι μόνο θα το καταστρέψει ολοσχερώς, αλλά θα αποτελέσει και πηγή εξάπλωσης της προσβολής. Αναφέρθηκε αναλυτικά στις ερευνητικές προσπάθειες αντιμετώπισής του, στις βιολογικές μεθόδους που μελετώνται, στο ότι τα μόνα αποτελεσματικά μέτρα είναι αυτά της πρόληψης και στο πώς αυτά εφαρμόστηκαν αποτελεσματικά σε άλλες χώρες (Ισραήλ). Εξήγησε επιπλέον παραστατικά, γιατί προς το παρόν δεν υπάρχει καμία μέθοδος διαχείρισης -πλην της καταστροφής- ενός προσβεβλημένου δένδρου, αφού καμία υφιστάμενη μέθοδος αντιμετώπισης δεν εξασφαλίζει 100% θνησιμότητα του εντόμου, μετά την είσοδό του στο δέντρο.
Σχετικά με τον άλλο σημαντικό εξωτικό εντομολογικό εχθρό των φοινικοειδών, την πεταλούδα Paysandisia archon, μίλησε ο κ. Δ. Δήμου, Γεωπόνος - Ιολόγος MSc, φυτοϋγειονομικός ελεγκτής της Δ/νσης Αγροτικής Ανάπτυξης Αργολίδας και πρόεδρος του Συλλόγου Γεωπόνων Αργολίδας. Ο κ. Δήμου ανέλυσε το βιολογικό κύκλο της πεταλούδας, περιέγραψε την επέκτασή της στη χώρα και εξήγησε το πόσο επικίνδυνη είναι και αυτή για τη βιωσιμότητα των φοινικοειδών. Όπως είπε, είναι και αυτό έντομο καραντίνας, δηλαδή δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά εφόσον εγκατασταθεί, δεν έχει αποτελεσματικούς εχθρούς και η εγκατάστασή της οδηγεί σε ολοσχερή καταστροφή των φοινικοειδών. Ως εκ τούτου η μόνη μέθοδος αντιμετώπισής της, είναι η καταστροφή των προσβεβλημένων δένδρων και η υιοθέτηση προληπτικών μέτρων. Περιέγραψε δε αναλυτικά, τις σχετικές δράσεις που έχουν αναληφθεί στο Ν. Αργολίδας, όπου έχει εντοπιστεί η πεταλούδα αυτή και παρουσίασε ένα ενημερωτικό βίντεο που φτιάχτηκε στην Αργολίδα και το οποίο παίζεται στους τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Μέσω του συγκεκριμένου βίντεο, ενθαρρύνονται οι ιδιώτες να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να ενημερώνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες, όποτε εντοπίσουν προσβολή φοινικοειδούς.
Ο κ. Γ. Πετράκης, Γεωπόνος - Κηποτέχνης με μεγάλη εμπειρία στην πρακτική αντιμετώπιση του Κόκκινου Ρυγχωτού Σκαθαριού (Rhynchophorus ferrugineus) παρουσίασε τις τεχνικές διαστάσεις των προσπαθειών αντιμετώπισης που έχουν γίνει στη χώρα μας (Αττική, Ρόδος) αλλά και σε άλλες Μεσογειακές χώρες (Κύπρος, Ιταλία, κλπ). Ανέδειξε ιδιαίτερα τους κινδύνους -για τη δημόσια υγεία αλλά και για την ταχύτατη επέκταση των προσβολών- που απορρέουν από την ανεξέλεγκτη εφαρμογή απαγορευμένων χημικών εντομοκτόνων, από μη εκπαιδευμένους ιδιώτες χωρίς τη συνεργασία με τις αρχές και τους γεωπόνους. Όπως χαρακτηριστικά περίγραψε, λόγω της αδυναμίας να συνειδητοποιηθεί η ανάγκη καταστροφής των προσβεβλημένων δένδρων, ανθεί ένα «παραεμπόριο ελπίδας» από διάφορους επιτήδειους που ισχυρίζονται ότι έχουν βρει τη μαγική λύση για το πρόβλημα. Ωστόσο, τέτοια λύση δυστυχώς δεν υπάρχει διαθέσιμη και το μόνο που επιτυγχάνουν οι επιτήδειοι είναι η ταχύτερη επέκταση των προσβολών.
Τέλος, από τις παρουσιάσεις των ομιλητών, τη διαλογική συζήτηση που επακολούθησε και τις παρεμβάσεις των μελών του ΔΣ του Συλλόγου Γεωπόνων Λακωνίας, προέδρου κ. Σ. Αραχωβίτη και αντιπροέδρου κ. Δ. Τσαπάρα, αναδείχθηκε το γεγονός ότι η Λακωνία είναι περιοχή που παραμένει ακόμα καθαρή από τους δύο αυτούς εντομολογικούς εχθρούς, οπότε υπάρχει ακόμα ο χρόνος να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία των Φοινικοειδών του Νομού. Υπάρχει δηλαδή χρόνος να εγκατασταθούν τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα και να επιτευχθεί η βέλτιστη οργάνωση και συντονισμός των τοπικών αρχών και υπηρεσιών. Το γεγονός αυτό, μπορεί να διασφαλίσει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα της Λακωνίας όσον αφορά τη διαχείριση αλλά και την αισθητική εικόνα του αστικού πρασίνου, αλλά και να θωρακίσει το Νομό έναντι μελλοντικών προσβολών από εξωτικούς εντομολογικούς εχθρούς που είναι εξαιρετικά επιβλαβείς και για τα καρποφόρα δένδρα, όπως π.χ. τα είδη Anoplophora spp. που έχουν ήδη εντοπιστεί σε περιοχές της Ιταλίας.
Τα αναλυτικά συμπεράσματα της ημερίδας, ήταν τα εξής:
- Τα δύο προαναφερθέντα επιβλαβή έντομα των φοινικοειδών είναι έντομα καραντίνας. Η εμφάνιση και εγκατάσταση δηλαδή έστω και ενός ατόμου σε κάποιο φυτό, σημαίνει ότι αυτό πρέπει να καταστραφεί άμεσα, διότι αν δεν γίνει αυτό ταχύτατα, η εξάπλωση του εντόμου δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Η μόλυνση δηλαδή ενός φοινικοειδούς, αν δεν ελεγχθεί, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει στην ολοσχερή καταστροφή όλων των δένδρων.
- Προληπτικά μέτρα προστασίας των φοινικοειδών από τους δύο αυτούς εντομολογικούς εχθρούς υπάρχουν. Δεν υπάρχει όμως διαθέσιμο κανένα χημικό ή βιολογικό μέτρο αντιμετώπισης μιας εγκατεστημένης προσβολής, πλην της καταστροφής του προσβεβλημένου φυτού με την ενδεδειγμένη μεθοδολογία (κοπή και θάψιμο). Ως εκ τούτου, διάφορα δήθεν σωτήρια μέτρα εξάλειψης της προσβολής -με τη χρήση τεράστιων ποσοτήτων επικίνδυνων χημικών εντομοκτόνων, που διαδίδονται στην αγορά και μέσω του internet- όχι μόνο εξυπηρετούν αθέμιτα βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα, αλλά είναι και επικίνδυνα για τη μακροπρόθεσμη προστασία των Φοινικοειδών στη χώρα μας.
- Αρμόδιες υπηρεσίες για την πανελλαδική παρακολούθηση των προσβολών και την έκδοση σχετικών οδηγιών αντιμετώπισης είναι το Τμήμα Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου της Δ/νσης Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, καθώς και το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Τοπικά, αρμόδιες υπηρεσίες για την παρακολούθηση και αντιμετώπιση των προσβολών είναι οι Γεωτεχνικές Υπηρεσίες των Δήμων και οι Φυτοϋγειονομικοί ελεγκτές των Δ/νσων Αγροτικής Ανάπτυξης των ΝΑ. Οι τοπικές υπηρεσίες χρειάζεται να λειτουργήσουν βάσει οργανωμένου και επιστημονικά έγκυρου σχεδίου διαχείρισης.
- Δεδομένης της σοβαρότητας των συνεπειών μιας ενδεχόμενης προσβολής, οι ιδιώτες ιδιοκτήτες φοινικοειδών χρειάζεται να βρίσκονται και αυτοί σε εγρήγορση και σε κάθε εντοπισμό πιθανού προβλήματος, να απευθύνονται σε γεωπόνο με σχετική εμπειρία και στις προαναφερθείσες υπηρεσίες.
- Τα σημαντικότερα προληπτικά μέτρα για να μην εγκατασταθούν τα δύο προαναφερθέντα είδη στο Νομό είναι τα εξής:
• Αυστηρή απαγόρευση της πώλησης φοινικοειδών από πλανόδιους πωλητές, δεδομένου ότι η πρακτική αυτή, με βεβαιότητα, θα οδηγήσει στην εγκατάσταση των εντόμων στο Νομό αλλά και την ανεξέλεγκτη επέκταση της προσβολής στο σύνολο της χώρας.
• Καταγραφή και τακτικός περιοδικός έλεγχος των υφιστάμενων φοινικοειδών. Έτσι, ο εντοπισμός τυχόν προσβολής να είναι άμεσος και το τυχόν προσβεβλημένο δένδρο να καταστραφεί αμέσως.
• Οργάνωση εκπαιδευμένων συνεργείων καταστροφής προβεβλημένων δένδρων βάσει της ενδεδειγμένης μεθόδου.
• Τοποθέτηση περιοδικά (σε καμία περίπτωση μόνιμα) από τις αρμόδιες υπηρεσίες, παγίδων ανίχνευσης πτήσεων των εντόμων.
• Δεδομένου ότι υπάρχουν αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα προστασίας των φοινικοειδών -πριν την εγκατάσταση των επιβλαβών εντόμων- με τη χρήση βιολογικών σκευασμάτων (π.χ. εντομοπαθογόνοι νηματώδεις), εγκατάσταση σχετικών συστημάτων προληπτικών εφαρμογών.
