Ο Αη-Λιας στα Μενελάια

Τρίτη, 18 Ιούλιος 2017 22:04 | | E-MAIL ΕΚΤΥΠΩΣΗ
Ο Αη-Λιας στα Μενελάια

«Θα πάμε στον Αη-Λια, θα πάμε στον Αη-Λια», φωνάζαμε και χοροπηδούσαμε όλο χαρά οι πιτσιρικάδες του Νέου Κόσμου Σπάρτης, όταν καταλαβαίναμε πως κόντευε να φτάσει η γιορτή του Προφήτη Ηλία, στα τέλη του Ιουλίου!
Τη μέρα εκείνη, πριν ακόμα καλοξημερώσει, βρισκόμαστε στο πόδι! Νιβόμαστε, φορούσαμε τα γιορτινά μας και προσμέναμε γεμάτοι ανυπομονησία να ετοιμαστούν και οι μανάδες μας, για να ξεκινήσουμε!

Κατηφορίζαμε κεφάτοι την οδό Αναπαύσεως και μετά ακολουθούσαμε το στενό δρόμο πίσω από το Κοιμητήριο του Αγιώργη, για να βγούμε, εν συνεχεία, στον αγροτικό δρόμο, που οδηγούσε ανατολικά προς τις Βρυσούλες. Οι Βρυσούλες ήταν δύο πηγές, η πάνω και η κάτω, που έβγαιναν στη ρίζα του κροκαλοπαγούς βράχου, δίπλα στο χώρο του σημερινού Μανουσάκειου Αθλητικού Κέντρου. Το νερό τους ήταν πόσιμο και όλοι οι περαστικοί, τον καιρό εκείνο, έσβηναν σ’ αυτές τη δίψα τους!

Από τις Βρυσούλες κατηφορίζαμε προς τον Ευρώτα, περνώντας μέσα από τους πορτοκαλεώνες και το γραφικό κόκκινο σπιτάκι που ποτέ μα ποτέ δεν το θυμόμαστε με ανοιχτά παράθυρα και ανθρώπινη παρουσία. Ένα μονοπάτι στα πλατάνια μάς οδηγούσε στην όχθη του ποταμού, όπου στηνόταν με οικοδομική ξυλεία ένα αυτοσχέδιο γεφυράκι, για να περνούν οι πιστοί!

Σαν βγαίναμε στην απέναντι όχθη ανηφορίζαμε το μονοπάτι, που έβγαζε στον επαρχιακό δρόμο Σπάρτης – Σκούρας, στο σημείο που υπάρχει και σήμερα το εικονοστάσι της Παναΐτσας του Κοκκινόβραχου. Στο ξωκλήσι αυτό γινόταν μια στάση για ν’ ανάψουν οι μανάδες μας τα καντήλια και να ξεκουραστούμε.
Από εκεί και πέρα άρχιζε ένας ανηφορικός δρομάκος, που κατέληγε στο Μενελάιο! Το Μενελάιο είναι ένα περίεργο πυραμοειδές κτίσμα, αφιερωμένο στη λατρεία του Μενελάου και της Ωραίας Ελένης. Μόλις φτάναμε σ’ αυτό σκαρφαλώναμε τρέχοντας στην κορφή του, για να αγναντέψουμε την υπέροχη θέα προς την κοιλάδα του Ευρώτα, τη Σπάρτη και τον Ταΰγετο!

Μετά πηγαίναμε στο διπλανό λόφο, στον οποίο είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αη-Λια. Η Θεία Λειτουργία είχε ήδη ξεκινήσει και οι πρώτοι προσκυνητές βρίσκονταν καθισμένοι στο πεζούλι στη νότια πλευρά του ναΐσκου. Ανάβαμε το κερί μας, ασπαζόμαστε την εικόνα του Προφήτη, που ανέβηκε ζωντανός στον ουρανό πάνω σε πυρφόρο άρμα κι έπειτα τριγυρίζαμε γύρω από το ναό για να πιάσουμε τζιτζίκια, που τερέτιζαν πάνω στα λιγοστά δέντρα.
Καθώς η ώρα περνούσε το εκκλησίασμα πλήθαινε! Αφυσσιώτες, Καλογωνιώτες, Νεοκοσμίτες, Ψυχικάνοι και άλλοι Σπαρτιάτες ανέβαιναν τον παλιό καιρό ως τον Αη-Λια, για να τιμήσουν τη γιορτή του, χωρίς να λογαριάζουν την κούραση και την καλοκαιριάτικη κάψα!

Τελειώνοντας η Θεία Λειτουργία γινόταν η κλήρωση των δώρων της καθιερωμένης λαχειοφόρου αγοράς και ύστερα όλοι περνούσαν από το μικρό πανηγυράκι, που στηνόταν λίγο πιο πέρα από το ξωκλήσι. Πάνω σε πάγκους και ράντζα είχε απλωθεί η πραμάτεια των εμποράκων, κυρίως φτηνά παιχνίδια για τα παιδιά! Υπήρχαν, ακόμα, ένα-δυο καζάνια γεμάτα πάγο και μέσα τους κολυμπούσαν μπουκάλια μπύρας και αναψυκτικά! Παράμερα λειτουργούσε κάποιες φορές και ένα αυτοσχέδιο υπαίθριο ταβερνάκι με έτοιμο μαγειρευτό μεζέ και ντόπιο κοκκινέλι, για τους μερακλήδες!

Το εξωκλήσι του Αη-Λια στα Μενελάια είναι μισιακό, δηλαδή το μοιράζονται εξίσου οι ενορίες Αφυσσιού και Καλογωνιάς! Και να ποιος είναι ο λόγος! Ένας άγιος ιερέας, ο Κωνσταντίνος Παπαηλιού, που γεννήθηκε το 1815 ή 1816 στην Καλογωνιά, κι έγινε αργότερα ο εφημέριός της, είδε στον ύπνο του, το 1850 ή 1851, ένα γέροντα «μοναχό», που του ζήτησε να χτίσει «την εκκλησίαν του Προφήτου Ηλία»! Ο ιερέας του αποκρίθηκε πως δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να το κάνει μιας και ήταν όντως πάμπτωχος και ο άγνωστος «μοναχός» του είπε: «Κάμε την απόφασιν εσύ και ο Θεός θα τα οικονομήσει»!

Ο Κωνσταντίνος Παπαηλιού λησμόνησε το όνειρο που είδε και παραμέλησε την επιθυμία του γέροντα «μοναχού» έως ότου, μετά από καιρό, τον ξαναείδε στον ύπνο του να του λέει επιτακτικά: «Να κάνεις εκείνο το οποίον σου είπα! Να φτιάσεις την εκκλησία του Προφήτη Ηλία και να είπεις και του Ιωάννου Γιαννάκαρη, εξ Αφησού, να σε βοηθήσει κι αυτός»!

Ύστερα από τούτο το δεύτερο όνειρο ο αοίδιμος Κωνσταντίνος Παπαηλιού αποφάσισε να πειθαρχήσει και να εκτελέσει την εντολή του άγνωστου «μοναχού». Κατ’ αρχάς φρόντισε να βρει τον Αφυσσιώτη Ιωάννη Γιαννάκαρη και τον ρώτησε αν είχε κάτι κατά νουν για τον Προφήτη Ηλία. Ο Ιωάννης Γιαννάκαρης του απάντησε πως την προηγούμενη χρονιά, την ημέρα της γιορτής του Προφήτη, είχε βρεθεί στην περιοχή των Μενελάιων και παρατηρώντας το γειτονικό λόφο σκέφτηκε ότι: «Αν ποτέ γίνει η εκκλησία αυτή», να συνδράμει κι αυτός!

Από τη φράση του Γιαννάκαρη: « Αν ποτέ γίνει η εκκλησία αυτή», όπως κι από τη χειρόγραφη βιογραφία του ιερέα Κωνσταντίνου Παπαηλιού, που συνέταξε ο γιος του Λάμπρος Παπακωνσταντίνου, στην οποία αναφέρεται: «Ούτω πως ιδών ότι ήτο θέλημα Θεού, προέβη μετ’ αυτού (δηλ. του Γιαννάκαρη) και ανεκαίνησαν αυτήν κατά το έτος 1853 ή 1854, δεν ενθυμούμαι καλώς», φαίνεται πως στην κορυφή του λόφου αυτού υπήρχαν τα ερείπια προϋπάρχοντος ναϋδρίου, αφιερωμένου στον Προφήτη Ηλία, κτισμένου στα τέλη της τουρκοκρατίας και κατεστραμμένου ενδεχομένως κατά τις καταστροφικές επιδρομές του Ιμπραήμ Πασά στη Λακεδαίμονα (1825).

Στο εσωτερικό του ναού βρίσκονται οι εξής εικόνες:
1. Μία μεγάλη φορητή εικόνα του Προφήτη Ηλία, έργο του ζωγράφου-αγιογράφου της Σπάρτης Αθανασίου Παπαδοπούλου, ιστορημένη στις 27 Ιουνίου του 1903. Η εικόνα είναι «δέησις των δούλων του Θεού Δημητρίου Σ. Καραντσά, Βασιλείου Η. Νικολάου, Δημητρίου Ν. Τραϊφόρου, Νικολάου Σ. Κολοκοτά, Μιχαήλ Π. Καίσαρη, Παναγιώτη Κρούσκα, Βασιλείου Θ. Νικολάου, Ευαγγέλου Δ. Κυριακόπουλου, Δημητρίου Μανιατάκου, Ιωάννη Καλλιάνη.
2. Μία μικρή φορητή εικόνα του Προφήτη Ηλία, τοποθετημένη σε προσκυνητάρι, έργο αγνώστου αγιογράφου, που έγινε με δαπάνη του Λεωνίδα Γ. Γιαννάκαρη το έτος 1930.
3. Μία φορητή εικόνα του Δεσπότου Ημών Ιησού Χριστού, έργο του Σπαρτιάτη αγιογράφου Ευάγγελου Δημητρίου, που έγινε το 1972 ως «αφιέρωμα ευσεβών γυναικών».

Στο τέμπλο από αριστερά προς τα δεξιά υπάρχουν οι εικόνες του Προφήτη Ηλία και της Θεοτόκου, οι οποίες είναι ανυπόγραφες, αλλά η βυζαντινή τεχνοτροπία τους, καθώς και το γεγονός πως ο Ευάγγελος Μαυρικάκις έχει αγιογραφήσει εικόνες του τέμπλου της γειτονικής Παναΐτσας, μας κάνει να πιθανολογούμε πως είναι δικά του δημιουργήματα. Μετά την Ωραία Πύλη υπάρχουν παλαιές και φθαρμένες εικόνες του Χριστού και του Ιωάννη του Προδρόμου.

Στο χώρο γύρω από το ξωκλήσι του Αη-Λια υπάρχουν διάσπαρτα τμήματα από αρχαίους κίονες, σκέπασμα σαρκοφάγου και άλλα, που σε κάνουν να υποψιαστείς πως εδώ ίσως να βρισκόταν στην αρχαιότητα κάποιο ιερό.
«Προφήτα και προόπτα των μεγαλουργιών του Θεού, Ηλία μεγαλώνυμε, ο τω φθέγματί σου στήσας τα υδατόρρυτα νέφη, πρέσβευε υπέρ ημών, προς τον μόνον φιλάνθρωπον»!

(Αναδημοσίευση από το 2ο βιβλίο μου «Εξωκκλήσια-Παρεκκλήσια της Σπάρτης και των περιχώρων - Τα μικρά, τα εύμορφα, τα τζιβαερικά», Εκδόσεις Ιδιομορφή, Σπάρτη 2016, το οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε από όλα τα βιβλιοπωλεία της πόλης μας και από το γραφείο του εκδότη Ορέστη 7).

Έκθεση εικόνων

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΟΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΡΘΡΑ
του Ανδρέα Πετρουλάκη
Το κλίκ της ημέρας
του Ανδρέα Πετρουλάκη

Πρόσφατα Νέα

LINARDI
Koutsoviti